Temel Kavramlar

GS1 (Global Standards One-Dünyada Tek Standart Birliği)
 

Ticaretin ulusal sınırları aşıp uluslararası boyutlara ulaşması, ürün taleplerinde dalgalanmaların artması, müşteri beklentilerinin yükselmesi tedarik zinciri verimliliğin artırılması için yeni çözümler üretilmesi ihtiyacını doğurmuştur.
 

Ticaretteki bu değişimler doğrultusunda 1974 yılında 12 ülkeden üreticilerin ve dağıtımcıların katılımıyla Avrupa'daki ürünlerin tanımlanması için standart oluşturma çalışmaları başlamış ve bu çalışmaların sonucunda 1977 yılında Brüksel merkezli "European Article Numbering (EAN)" (Avrupa Mal Numaralama Örgütü) kurulmuştur.

EAN'in temel görevi, etkin tedarik zinciri yönetimini sağlamak amacıyla ürün, hizmet, taşıma birimi ve demirbaşları tanımlayabilecek, her sektöre uygun uluslararası standartlar geliştirmektir. EAN'ye üye yerel numaralandırma organizasyonları, uluslararası standartları kendi bölgelerinde uygulama ve geliştirmekle yükümlüdür.

Zamanla üye profili Avrupa'yı aşıp tüm dünyaya yayılan EAN, 1992 yılında EAN International adını almıştır. 2000'li yıllara gelindiğinde ise Uluslararası EAN Organizasyonu'nun temel amacı, tanımlama standardı oluşturmanın ötesine geçmiş ve daha büyük hedefler belirlenmiştir.

Üreticilerle müşteriler arasındaki iletişimi daha hızlı ve verimli bir hale getirme ve ürünlerin tedarik zinciri sürecinde takibini sağlama amaçlı GDSN (Global Data Synchronization Network, RFID (Radyo Frekansı ile Tanımlama), İzlenebilirlik gibi projeler geliştirilmiştir. EAN International'ın sadece tanımlama standardı oluşturan bir organizasyon görünümünden çıkmış olması sonucunda EAN International adı 2005 yılı başında GS1 olarak değişmiştir. Bugün ise GS1'in 103 ülkeyi temsilen 101 üye organizasyonu bulunmaktadır.

GS1 Türkiye, 1988 yılında "Milli Mal Numaralandırma Merkezi" adıyla, Türkiye'de üretilen ve satışa sunulan ticari ürünlerin, ulusal ve uluslararası ticarette, herhangi bir sorun ile karşılaşmadan tanınmasını ve izlenebilmesini sağlamak üzere özel sektörün Türkiye'deki en üst düzeydeki yasal temsilcisi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) bünyesinde kurulmuş ve EAN'ye üye olmuştur.

EAN isminin GS1 olarak değişmesiyle beraber Mart 2005 tarihinde "Milli Mal Numaralama Merkezi" adı "GS1 Türkiye" olarak değişmiştir. GS1 Türkiye, halen 15000 üyesiyle Türkiye'deki üretici, dağıtıcı ve satıcı firmaların GS1 Sistemine üye olmasını ve böylece tüm dünyada tanınmasını sağlamakta, bu firmaların uygulamalarını kolaylaştırmak ve firmalara destek sağlamak amacıyla Türkiye'ye özel düzenlemeler yapmaktadır. Kaynak : GS1 Tarihçesi

Karekod (DataMatrix)

Karekod, kare (10x10, 144x144) veya dikdörtgen (8×18, 16×48) bir alan üzerindeki siyah ve beyaz hücrelerden oluşan, metin ve/veya numara karakterlerinin kodlanarak oluşturduğu şekildir.
 

Genel data boyutu çok az bayttan 1556 bayta kadar değişebilir. Kodlanmış data karekodda kullanılacak hücre sayısı ile ilişkilidir. Karekodda bazı hücreler okunamaz derecede bozulsa bile hata düzeltme tekniği (ECC 200) ile okunabilmektedirler. Bir karekod sembolü 2.335 alfanümerik karakter barındırabilir. Karekodun üzerindeki her bir beyaz hücre matematiksel olarak '0', her bir siyah hücre ise '1' değerini taşıdığı gibi bu durumun tam tersi de olabilmektedir. Karekodun 4 tarafından 2 tarafı 'L' harfi şeklinde sadece siyah hücrelerden oluşur (finder pattern). Geriye kalan 2 taraf ise belirli bir dizilimde siyah ve beyaz hücrelerden oluşur (timing pattern). Karekod boyutu 8x8 kareden 144x144 kareye kadar değişebilir.
 

Karekodlar 2-3 mm2 içerisine 50 karakter depolayabilir, ve %20 kontrast oranında dahi (düşük kontrastta) okunabilme özelliğine sahiptir. Ticari uygulamalarda 300 mikrometre kadar ufak boyutlarda yazılıp okunabilme özellikleri varken, 1 metre genişliğinde de basılabilirler.

Karekod okuma hata oranı, taranan 10 Milyon karakterde 1'den azdır. Kaynak : Wikipedia

İlaç karekodu, ülkemizde, ilaç birimlerinin üzerinde kullanılan karekoda verilen genel addır. İlaç karekodları, üzerinde dört bilgi taşır. Bunlar;
 

• Barkod Numarası - GTIN (Global TradeItemNumber - Küresel Ticari Ürün Numarası): Ürünleri dünya genelinde tekilleyen en fazla 14 rakamdan oluşan numaradır. Küresel Ticari Ürün Numarası GS1 tarafından verilmektedir.
   

• Seri Numarası - SN (Serial Number): Üreticiler tarafından, her birim ilaç için ürün bazında tekil olarak belirlenen kayıt numarasıdır.
   

• Son Kullanma Tarihi - XD (Expiration Date): Ürünün güvenli olarak kullanılabileceği son kullanım tarihidir.
   

• Parti Numarası - BN (Batch Number): Üretimde, bir partinin diğer partilerden ayırt edilmesi için kullanılan kayıt numarasıdır.
   

12.08.2005 tarih ve 25904 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Beşeri Tıbbi Ürünler Ambalaj ve Etiketleme Yönetmeliği”, 02.02.2008 tarih ve 26775 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Beşeri Tıbbi Ürünler Ambalaj ve Etiketleme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”le güncellenerek, ürün ambalajları üzerine uygulanan barkod (kupür) kaldırılmış ve yerine ilaç birimlerini tekil hale getirilmesi amacı ile karekod uygulanması kararı alınmıştır.
 

Beşeri ilaçlar üzerine uygulanan barkod uygulaması hakkında detaylı bilgi edinmek için “Beşeri İlaçlar Barkod Uygulama Kılavuzu” dokümanını inceleyebilirsiniz. 
 

GLN (Global Location Number - Küresel Yer Numarası)

Küresel Yer Numarası (Global Location Number) kelimelerinin baş harflerinden oluşan GLN, barkod otoritesi GS1 tarafından verilmektedir. Global bir yer tanımlayıcısı olup, İTS üzerinde paydaşların lokasyon (yer) bilgisini dünya ölçeğinde tekil olarak tanımlamak için kullanılan 13 haneli bir numaradır. GLN, bir iş ortamındaki ya da organizasyondaki yasal, fonksiyonel veya fiziksel yerleşim birimini belirtir.
 

GLN, lokasyonların bilgi sistemlerindeki veritabanlarında tutulan tanımlayıcı bilgilerine ulaşmak için erişim anahtarı olarak kullanılırlar. Bilgi sistemlerinde GLN'in kullanılması ile veritabanlarında bir yere ilişkin bilgilere (Örneğin: firmanın yasal adresi, posta adresi, teslim adresi, telefon ve faks numaraları, ilgili kişi, vb.) erişilebilir.

GLN kullanımı ülkemizde de kabul edilmiş olup İTS'de de tüm paydaş tanımlamaları için kullanılmaktadır. GLN'leri üretici, ithalatçı, ihracatçı firmalar, geri ödeme kurumları ve ecza depoları TOBB-GS1 Türkiye'ye başvurarak; eczane, hastane ve ilaç sarf eden diğer merkezler ise İl Sağlık Merkezlerine kayıt olduklarında TOBB tarafından Sağlık Bakanlığı için ayrılmış bir alandan otomatik olarak alabilirler.

Web Servisi

Farklı sistemler arası iletişimi, etkileşimi ve uyumu sağlayan, web ortamında yayınlanabilen, aranıp bulunabilen ve çağrılarak erişilebilen yazılım araçlarına web servisi denir. Web servisleri farklı platformlarda geliştirilmiş sistemler arasında haberleşmeyi sağlar.

İTS ve PTS bildirim süreçlerinde de paydaş yazılımları ile haberleşme ve veri aktarımı için web servisleri kullanılmaktadır. İTS ve PTS web servisleri hakkında detaylı bilgi edinmek için İTS Web Servisleri Klavuzunu inceleyebilirsiniz.

Bildirim

Gönderici tarafından yapılan veri aktarımına bildirim denir. Ürünlerin üretimden tüketime gerçekleşen tüm hareket bilgilerinin paydaşlar tarafından İTS’ye aktarılması işlemidir. İTS paydaşlarının ürünlere ait gerekli bildirimleri yapmaları zorunludur. Yapılan bildirimlerle paydaşlar, işlem yaptıkları ürünlerin son durumunu ve sahibiyet bilgisini İTS’ye iletmektedirler. Bu bilgilerin oluşturduğu şecere kayıtları ile ilaç birimlerinin izlenebilirliği sağlanmaktadır.

İTS her bildirim için bildirimin başarı durumunu, eğer bildirim başarısız ise neden başarısız olduğunu cevap olarak bildirimi yapan paydaşa gösterir. Bildirim tipleri ve içerikleri için “İlaç Takip Sistemi İşletme Kılavuzu”; bildirim yapıları için ise “Web Servisleri Kılavuzu” dokümanlarını inceleyebilirsiniz.

Taşıma Birimleri

Tedarik Zinciri içerisinde ticari ürünün taşınması ve/veya depolanması amacıyla kullanılan kaplar ya da paketleme birimlerine taşıma birimleri denir. Koli, kasa, palet, varil, çuval, torba vb. kullanılarak oluşturulan taşıma birimlerinin içerisinde herhangi bir ticari ürün ya da birden çok değişik ticari ürün bulunabilir. GS1 Sisteminde taşıma birimleri SSCC (Serial Shipping Container Code) numarası kullanılarak numaralandırılırlar. Taşıma birimlerinin tanımlanması için kullanılan SSCC numarasına ait detaylı bilgilere TOBB-GS1 Türkiye web sitesinden ulaşabilirsiniz.

SSCC (Serial Shipping Container Code - Taşıma Birimi Numarası)

SSCC, GS1 tarafından taşıma ambalajları için tasarlanmış ve kuralları belirlenmiş bir kod sistemidir. Taşıma birimlerinin tek olarak tanımlanmasında kullanılmakla birlikte, taşıma birimlerinin bilgisayar ortamındaki tanımı ve özelliklerine ilişkin bilgilere erişmek üzere bir erişim anahtarı olarak da kullanılır.

Taşıma birimlerinin tanımlanması ve numaralanması lojistik işlemlere (taşıma, sevkiyat, dağıtım, depolama işlemlerinin tümü) büyük kolaylıklar getirmekte olup, lojistik işlemlerindeki otomasyon uygulamalarına hız ve doğruluk kazandırarak verimliliği artırmaktadır. Her bir taşıma birimine, taşıma biriminin bütün ömrü boyunca (üretildiği ilk andan başlayarak, artık kullanılmaz hale gelinceye kadar) tanınmasını sağlayan bir seri numarası verilir. SSCC, her bir taşıma birimi için farklı bir seri numarası içerir. Birden çok taşıma birimi hep aynı çeşit ürün içerse de her bir taşıma birimine farklı bir SSCC numarası, dolayısıyla seri numarası verilir. Taşıma birimlerinin tanımlanması için kullanılan SSCC numarasına ait detaylı bilgilere TOBB-GS1 Türkiye web sitesinden ulaşabilirsiniz.

SSCC, PTS sisteminde kullanılmaktadır. PTS sistemi kullanılarak yapılan ürün transferlerinde, SSCC ile bu numaranın verildiği taşıma biriminin içindeki ürün karekod bilgilerine ulaşılmaktadır. PTS web servisleri ve kuralları hakkında detaylı bilgi edinmek için Paket Transfer Servisi sayfasını ziyaret edebilirsiniz.